Ciechrz

Prastare początki

Podróżując kujawskimi dróżkami, trudno ominąć wieś Ciechrz. Leży ona przy drodze łączącej Strzelno, Janikowo i Markowice. We wsi znajduje się okazały krzyż, a pod nim głaz upamiętniający 950-lecie osady. Prawie tysiąc lat istnienia? Czy mieszkańców, aby nie poniosła fantazja? Ależ skąd!

Nazwa „Cechre — Ciechrz” pojawiła się w dokumencie z datą 1065. Jest to tak zwany „falsyfikat mogileński”. No właśnie, dokument ów powstał w XII wieku, około roku 1155-1198. Jednak, jak twierdzą badacze, autorzy „falsyfikatu” opierali się na wcześniejszych zapiskach. Jest zatem bardzo prawdopodobne, że średniowieczne korzenie Cierzcha, jako wsi, która należała do klasztoru benedyktyńskiego w Mogilnie, sięgają jeszcze XI wieku. Osadnictwo na terenie Ciechrza ma rzecz jasna znacznie starszą metrykę. Dzięki odkryciom archeologów w latach 90. ubiegłego wieku udało się odkryć pozostałości z epoki neolitu. Udało się także odnaleźć zabytki z okresu wpływów rzymskich.

Ciechrz pojawił się jeszcze na kartach innych, ważnych dla historii regionu dokumentów.

W roku 1357 sędzia Stanisław z Ostrowa potwierdził rozgraniczenie między Ciechrzem a Rzadkwinem i Sławskiem Małym. Ciechrz wciąż należał do benedyktynów z Mogilna, pozostałe wsie do klasztoru norbertanek w Strzelnie.

W 1496 inowrocławski starosta Jakub z Glinek rozsądzał spór między klasztorem strzeleńskim a braćmi Wojciechem, Stanisławem, Sobiesławem i Piotrem z Żegotek oraz Ściborem i Janem Wronowskimi także z Żegotek. Starosta ustanowił wówczas granice między Żegotkami a Sławskiem Małym i wymienił opisie granic Sławsk Wielki oraz Ciechrz. Wsie te dzielił trakt Strzelno-Inowrocław.

Pozostając jeszcze przy geograficznych zagadnieniach, należy pamiętać, że w bliskim sąsiedztwie Ciechrza płynęła rzeczka. W literaturze nazywa się ją „Sławką”. Dzisiaj, jej korytem poprowadzono kanał melioracyjny. Więcej na ten temat we wpisie: https://manowce.com/dwie-rzeki/

W poniższej, archiwalnej mapie zachował się jeszcze kształt doliny owej rzeczki.

Wioska kwiatów

Leniwie, jak bieg „Sławki” toczyły się dalsze losy Ciechrza. Istotne zmiany we wsi zaszły w XVIII wieku, kiedy napłynęły rodziny kolonistów niemieckich (1781 rok). W połowie XIX wieku koloniści nazwali zamieszkiwaną przez siebie część wsi Blumendorf. Takąż nazwę znajdziemy w ówczesnych dokumentach i mapach. Niemiecką nazwę zmieniono na Ciechrz Górny dopiero w 1919 roku. Pomiędzy obiema częściami wsi znajdował się cmentarz ewangelicki. Dzisiaj nie pozostał po nim ślad.

Niemieccy gospodarze opuścili wieś na początku 1945 roku.

Niemieccy gospodarze opuścili wieś na początku 1945 roku.

Historia wsi miała niebagatelny wpływ na jej ukształtowanie. Ciechrz jest po prostu długi! Nie znaczy, że podróż przez tę wieś będzie się dłużyła. Należy się tylko uważnie rozejrzeć. Niemal wszystkie gospodarstwa miały brukowane podwórza. Okazałe, często murowane budynki gospodarcze (nie wspominając nawet o mieszkalnych!) świadczą o wielkiej zamożności gospodarujących tutaj rolników. Takie wsie to żywy pomnik bogactwa Kujaw. W krajobrazie Ciechrza wyróżnia się okazały gmach szkoły. Miejscowa placówka, do której uczęszczały także dzieci z okolicznych wsi, została otwarta w 1861 roku. W 1906 roku oddano do użytku nowy budynek, który rozbudowano w 1934 r. Szkołę zlikwidowano w 2020 roku.
Obecnie w jej murach znajduje się Izba Kujawska im. Jerzego Wojciecha Szulczewskiego.

Wyróżnia się także zachowany niemal w pierwotnym stanie budynek dawnej oberży. Znajduje się on na końcu wsi, przy skrzyżowaniu dróg na Bławaty i Rzadkwin.

Uwaga:

W tekście wykorzystano między innymi Marian Przybylski, Markowice z dziejów sanktuarium i wsi, Markowice 2008.

Zainteresowanych dziejami Ciechrza, Strzelna i okolic odsyłam do cennego bloga Mariana Przybylskiego https://strzelnomojemiasto.blogspot.com/

Archiwalna mapa Ciechrza (Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 – Generalstabskarte 278): http://igrek.amzp.pl/17015

Fragment mapy z zaznaczonym cmentarzem: http://igrek.amzp.pl/details.php?id=12873

Pozostałe zdjęcia z archiwum autora.