Kościeszki

Kościeszki nad Gopłem to wieś leżąca na uboczu głównych dróg. Może jednak poszczycić się fantastycznymi zabytkami, które przyprawiają o zachwyt, ale i zgryzotę. Dlaczego? Zapraszamy do lektury!

Kościół św. Anny

Wieś Kościeszki już z daleka wita charakterystyczną sylwetką drewnianego kościoła św. Anny. Świątynia została ufundowana przez wojskiego radziejowskiego Franciszka Wysockiego. Wybudowano ją staraniem proboszcza Floriana Ostromęckiego w 1766 r. Wiemy jednak, że historia wsi i parafii sięga XIII wieku (przed 1271 r.), kiedy to istniał tu kościół pod wezwaniem św. św. Piotra i Pawła.

Spory, drewniany kościół robi niezwykłe wrażenie. Niewiele drewnianych świątyń ocalało na Kujawach. Tym cenniejszy jest to zabytek. Kościół kilkukrotnie odnawiano — w 1835, 1863 i 1934 roku. Dzięki niedawnym pracom konserwatorskim trzyma się wspaniale!

Jak na barokowy kościół przystało i ten w Kościeszkach ma bogaty wystrój. Na uwagę zasługuje przede wszystkim ołtarz główny z roku 1770 oraz czternastowieczna figurka św. Anny z Dzieciątkiem. Wnętrze pełne jest gotyckich i barokowych rzeźb.

Jeśli nie uda nam się wejść do wnętrza kościoła warto rozejrzeć się wokół. Przy kościele znajdują się groby osób szczególnie zasłużonych dla historii wsi i Kujaw. Wspaniałe życiorysy niesamowitych ludzi. W pobliżu kościoła pochowani są:

• Proboszcz Adam Józewicz (urodzony 17 grudnia 1870, zmarł 24 kwietnia 1911)
• Ferdynand Amrogowicz dziedzic Rzeszynka i Lubstówka (urodzony 25 września 1844, zmarł 6 sierpnia 1902)
• Józefa z Potockich (zmarła 11 października 1882) płytę wystawił syn W. Zabłocki
• Emilia Wyskota Zakrzewska (1877-1917) Założycielka pierwszego w Polsce Koła Włościanek w Kościeszkach
• Stanisław Wyskota Zakrzewski (urodzony 1 marca 1902, zmarł 8 stycznia 1988). Pułkownik wojsk polskich, powstaniec wielkopolski, dowódca Ułanów Karpackich, kawaler orderu Virtuti Militari.

Ponieważ na manowcach poruszamy się nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie pokazujemy, jak wyglądał kościół około 1915 roku.

Tajemniczy kamień

W ogródku przed plebanią znajduje się zabytek, który przyprawia nas o zgryzotę. Dlaczego? Bo nic o nim nie wiemy! Nie wiemy, kiedy powstał, dlaczego powstał i skąd wziął się w Kościeszkach!

Jak tłumaczyć ryt na kamieniu? Wyobraźnia podpowiada, że umieszczono tu stylizowaną postać ukrzyżowanego Chrystusa. Czy rzeczywiście? Czasami można spotkać się z twierdzeniem, że jest to „symbol solarny” pochodzący z X w. Skąd ta data?! Trudno też utożsamiać każdy okrąg z przecinającymi się osiami z (domyślnie pogańskim) „krzyżem słonecznym”. Równie dobrze może to być „krzyż konsekracyjny”. Kto wie, może to pozostałość po średniowiecznym kościele św. św. Piotra i Pawła? Czy na tej skale zbudowano kościół w Kościeszkach? Moim zdaniem to najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie tajemniczego kamienia, ale poniżej nie odmówię sobie przedstawienia bardziej zwariowanych teorii.

W każdym razie frapująca zagadka kamienia w Kościeszkach cierpliwie czeka na swojego odkrywcę!

Sąsiedztwo Piotrów

Kościeszki od północy graniczą z Włostowem. Warto i historii tej wsi poświęcić kilka słów. Krótko po 1133 r. komes Włost darował wieś Włostowo nad Gopłem kanonikom regularnym z Trzemeszna. Ów Włost był rodzonym (lub stryjecznym) bratem słynnego Piotra („Dunina”) Włostowica wojewody Bolesława Krzywoustego, który w roku 1133 ufundował pierwszy w Strzelnie kościół parafialny. Kościół ten został poświęcony przez pierwszego biskupa kujawskiego Swidgera 16 marca 1133 r.!

Dodajmy tylko, że przed 1193 r. wnuk Piotra Włostowica — Piotr Wszeborzyc zwany Starym założył klasztor norbertański w Strzelnie. Piotr Wszeborzyc był kasztelanem kruszwickim oraz wojewodą kujawskim.

Wspomniana postać Piotra Włostowica jest na tyle fascynująca, że z pewnością zasługuje na odrębny wpis!

Błądzimy!

Na manowcach lubimy się gubić. Pozwólmy więc sobie zbłądzić i rozważyć nową (zapewne całkowicie błędną) hipotezę kamienia z Kościelca. Jak już wcześniej wspomniano niewielki i właściwie tylko geograficzny związek z Kościeszkami przez przyległą wieś Włostowo mieli Włostowice. Członkowie tego rodu zasłynęli jako fundatorzy pewnego bardzo znanego obiektu, którego dzisiaj nazywamy „Słupem Konińskim”. Nie wiemy, kto kazał go postawić. Może to Piotr Włostowic, Piotr Wszeborowic, albo Wszebor — pewnie też Piotr. Z napisu na słupie dowiadujemy się jedynie, że kazał do postawić Piotr, w roku 1151. Tekst ten, w polskim tłumaczeniu Krzysztofa Dunin-Wąsowicza brzmi:

Czy da się powiązać słup w Koninie z kamieniem w Kościeszkach? Może kamień nie pełnił wcale funkcji sakralnej? Może to drogowskaz, na którym zaznaczono Słońce w zenicie oraz kierunek zachodni i wschodni? A może to słup graniczny?

Miłośnikom „starożytności” spodoba się zapewne teoria głosząca, że Słup Koniński to wtórnie wykorzystany pogański idol. Włostowice wywodzili się ze Śląska, gdzie do dziś zachowało się wiele „pogańskich” rzeźb. Stąd domysły, że ktoś z nich przeniósł rzeźbę do Konina i przerobił na słup drogowy. Pogańskie pochodzenie świetnie tłumaczyłoby dość swawolny kształt słupa.

Brzmi to może interesująco, ale fachowcy twierdzą, że piaskowiec kwarcytowy na Słup Koniński został pozyskany ze znajdującego się w pobliżu Konina Brzeźna. Zdaniem badaczy kamienie z Brzeźna służył do budowy pierwszych kościołów na terenie Polski. Piaskowcem z Brzeźna oblicowano drzwi i okna świątyń między innymi w Poznaniu, Gieczu, Gnieźnie i Kruszwicy. — Chwileczkę! — zakrzyknie uważny czytelnik — przecież piaskowiec z Brzeźna ma niewiele wspólnego z kamieniem z Kościeszek! Owszem, natomiast w średniowieczu do transportu towarów (w tym także kamieni) używano dróg wodnych. Kościeszki leżą przy Gople, ważnym szlaku transportowym. Może przypadkiem tutaj go „zgubiono”?

Cóż, łatwo tworzyć coraz bardziej zwariowane hipotezy. Znacznie trudniej je obronić. Tym bardziej zapraszamy do tajemniczych Kościeszek!

Jeśli zainteresował Cię ten wpis zapraszam do kolejnej części historii Kościeszek https://manowce.com/tablica-z-koscieszek/

Kościeszki — metryczka

Kościół św. Anny w Kościeszkach
Kościeszki 18, 88-324 Jeziora Wielkie

• Współrzędne geograficzne 52.3415682, 18.1912974
• Odległość od Strzelna około 13 kilometrów w większości po terenie płaskim
• Odległość od Kruszwicy około 13,5 kilometrów po terenie płaskim
• Odległość od Inowrocławia około 29 kilometrów w większości po terenie płaskim

Kościeszki leżą w pobliżu malowniczego Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Szczególnie godna polecenia jest spokojna trasa rowerowa z Kruszwicy do Kościeszek przez Łagiewniki, Giżewo i Lachmirowice. Do Kruszwicy lub Strzelna możemy wrócić przez Chrosno i Sukowy. Dobrze oznaczonym szlakiem możemy jechać dalej, objeżdżając jezioro Gopło. Powrót do Kruszwicy wzdłuż wschodniego brzegu jeziora prowadzi częściowo drogą krajową 62.

Na zakończenie

Ciekawy wpis? Podziel się nim ze znajomymi i odwiedź naszą stronę fejsbukową https://www.facebook.com/na.manowcach