Krzywosądz

Drewniany kościół, malowniczy pałac i dramatyczna bitwa. Tyle ciekawostek kryje niepozorna wieś Krzywosądz.

Pewne jest tylko to, że jedziemy. Co do celu naszej trasy zdania są podzielone. Nie ma zgody, czy jedziemy do Krzywosądza, czy do Krzywosądzy. Mimo to jedziemy, ba podskakujemy czasami okropnie. Źródłem podskoków jest, jakże by inaczej, historia.

Historia zalana asfaltem

Otóż jeszcze do niedawna spora część Kujaw połączono nitkami kolejki wąskotorowej. Kolejka łączyła liczne cukrownie, które nadawały ton i potęgę kujawskiemu rolnictwu. Dzisiaj po dawnej świetności tych fabryk nie pozostał żaden ślad. Cukrownie zamknięto, pracowników zwolniono, a dziesiątki kilometrów torów kolejowym rozebrano, Gdzie się nie dało, zapaćkano asfaltem. Historię kujawskiej wąskotorówki jeszcze gdzieniegdzie widać. Tak, jak we wsi Dobre, gdzie od roku 1908 działała cukrownia. Wraz z rozwojem cukrowni, rozwijała się też wieś. Sielanka trwała do 2006 roku, gdy fabrykę chyłkiem zamknięto.

Dobre jest (a raczej było) bezpośrednio związane z Krzywosądzą, także kolejką cukrowniczą, której smutne szczątki powodują gwałtowne wstrząsy na trasie. Sieć kolejek widać dokładnie na mapie z 1936 roku.

Fajnie byłoby taką wąskotorówką pojeździć. Na przykład drezyną rowerową, jak to praktykuje się w Bieszczadach. Pomysł już nierealny, ale… marzenia nie kosztują.

Krzywosądz

W Krzywosądzy oczywiście się zgubiliśmy. Jakoś daliśmy sobie radę. I oto jest. Drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Nazwa wsi wiąże się prawdopodobnie z rycerskim rodem Krzywosądów herbu Niesobia.

Pierwsza wzmianka o kościele w Krzwosądzy pochodzi z 1489 roku. W XVI wieku, ówcześni właściciele wsi — ród Zakrzewskich, jako ewangelicy nie interesowali się katolickim kościołem.

Powoli niszczejący kościół nie udało się uratować nawet jezuitom, którzy przez pewien czas mieli prawo patronatu nad świątynią.

Dopiero Stanisław Zakrzewski w 1643 roku, wzniósł nowy kościół, zachowując jednak stare wezwanie.

Kościół jednak nie miał szczęścia. W 1779 roku jego stan nie pozwalał już na odprawianie nabożeństw.
W 1788 r. Aleksander Modliński, ówczesny właściciel wsi, dokonał remontu kościoła i to tak gruntownie, że niektórzy uważali, iż wystawił nowy. Już po kilkudziesięciu latach kościół znów zaczął chylić się ku upadkowi.
Nowy kościół zbudowali w 1863 roku Józef i Ludwika Modlińscy. Szczęśliwie zachował się do dzisiaj. Prace budowlane trwały od 1861 do 1863 roku.

Co ciekawe, prace ciesielskie wykonywał ewangelik, cieśla dworski Glas. Kamienne fundamenty położył Józef Lipiński, budowniczy kościoła w Byczynie.

Kościół wygląda doprawdy uroczo. Wokół świątyni znajdują się mogiły rodziny Modlińskich. Wśród grobów na szczególną uwagę zasługuje miejsce spoczynku wnuczki Adama Mickiewicza — Heleny z Góreckich Modlińskiej.

Przed wejściem do kościoła stoi dzwonnica zbudowana około 1861 roku.

Dwór

Niedaleko kościoła znajduje się późnoklasycystyczny dwór. Dzisiaj pełni funkcję plebanii. Dwór został zbudowany przez Józefa Modlińskiego w połowie XIX wieku.

W czasie powstania styczniowego we dworze stacjonował generał Ludwik Mierosławski, dyktator powstania. 19 lutego 1863 roku oddział Mierosławskiego stoczył pod Krzywosądzem bitwę z kolumną rosyjską dowodzoną przez pułkownika Jurija Iwanowicza Szylder-Szuldnera. Powstańcy ponieśli klęskę, poległo ich pięćdziesięciu.

W bitwie zginął między innymi Jan Wasiłowski, brat Marii Konopnickiej.

Tak dramatyczne wydarzenia z 19 lutego relacjonował korespondent „Dziennika Poznańskiego”.

Wiadomo, że powstańców dobijali i ograbili miejscowi chłopi. O tej, niezbyt chwalebnej karcie powstania styczniowego nie wspomina się często.

Pobity Mierosławski ratował się ucieczką w kierunku Radziejowa, gdzie połączył się z oddziałem Kazimierza Mielęckiego. 21 lutego, pod Nową Wsią doszło do kolejnej przegranej przez Mierosławskiego bitwy.
Oficerowie obarczyli winą za klęskę dyktatora i wypowiedzieli mu posłuszeństwo. Mierosławski złożył dyktaturę i wyjechał do Paryża. We Francji krytykował i oczerniał powstańców. Zmarł w Paryżu w zapomnieniu i biedzie 22 listopada 1878 roku.

Mogiła powstańców poległych 19 lutego znajduje się w pobliskim Borowie. Na ścianie kościoła wmurowano tablicę poświęconą dziewiętnastoletniemu wówczas Alfonsowi Mauersbergerowi.

Uwaga

Fragment mapy z 1936 roku to Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 – 1939/

Sporo ciekawych informacji o kościele można znaleźć na stronie parafii.

Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krzywosądzy — metryczka

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krzywosądzy,
Krzywosądz 43
88-210 Dobre
tel. 506 166 954

• Współrzędne geograficzne 52.704783, 18.5894501
• Odległość od Kruszwicy około 20 kilometrów
• Odległość od Włocławka około 38 kilometrów
• Odległość od Torunia około 47 kilometrów
• Odległość od Inowrocławia około 30 kilometrów

Na zakończenie

Ciekawy wpis? Podziel się nim ze znajomymi i odwiedź naszą stronę fejsbukową https://www.facebook.com/na.manowcach