Książ

Na początku wyjaśnijmy sobie jedno: wieś Książ nie wyróżnia się niczym szczególnym. To nie jest żadna „ukryta perła”. To po prostu zwyczajna do bólu kujawska wieś. Zwyczajna niekoniecznie oznacza nudna.

Średniowieczne początki

Korzenie wsi sięgają głębokiego średniowieczna. Pierwsza wzmianka o Książu pochodzi z 1215 roku. Wtedy to prepozyt trzemeszeński Mengoz oraz dziekan płocki Gunter przyznali klasztorowi w Strzelnie dziesięciny ze wsi. Dziesięciny oraz pobliskie bagno potwierdził w latach 1231 i 1249 książę Kazimierz kujawski. Wieś na prawie niemieckim lokował w roku 1295 Przemysł inowrocławski. W 1314 Władysław Łokietek zezwolił klasztorowi w Strzelnie na lokację wsi na prawie magdeburskim. To jest dosyć ciekawe wydarzenie, ponieważ dowodzi, że Książ graniczył z tak zwaną kasztelanią zamątwiańską, o której mam nadzieję wkrótce napisać kilka słów. Na marginesie warto zauważyć, że Książ znajduje się na terenie powiatu mogileńskiego.

Trasy i traski

Swoją drogą może być to ciekawy przyczynek na temat trwałości średniowiecznych traktów i granic. Miłośnikom takich zagadnień serdecznie polecam portal https://atlasfontium.pl/.

A jeśli przy drogach jesteśmy. Przez Książ prowadził dawny trakt łączący Strzelno i Kruszwicę (https://rcin.org.pl/publication/269194). Obecnie Książ leży na uboczu głównych dróg, ale miłośnicy skrótów i gościńców przejadą przez wieś w drodze do Strzelna, Kruszwicy, Suków albo Rechty.

Przez Książ prowadzi także trasa długodystansowa: Camino Polaco.

Rejon między Kruszwicą i Strzelnem nie są może wyjątkowo fotogeniczne. To Kujawy w stanie czystym. Teren rolniczy, równinny. Jednak dla miłośników historycznych krajobrazów to pozycja niezwykle inspirująca. Układy przestrzenne wsi, relikty wąskotorówki, drogi i dróżki, kapliczki i pojawiające się gdzieniegdzie dziedzictwo rozbiorowe. Te wszystkie elementy tworzą pozornie monotonną, ale w rzeczywistości fascynującą mozaikę. Podróżujmy z historycznymi mapami! :)

Gościniec

Jak się okazuje, Książ potrafił zatroszczyć się o strudzonych podróżnych. Oto jedyna znana mi pocztówka przedstawiająca wieś. Zdjęcia przedstawiają dawny gościniec oraz widok na wieś. Najważniejsze, że fotografowi udało się uwiecznić mieszkańców Książa. Gościniec z górnego kadru należał do Jana Mrówczyńskiego. W księdze adresowej, wśród mieszkańców Książa wymieniono także rodzinę Kubskich. Z niej wywodził się ksiądz Stanisław Kubski, proboszcz w Gnieźnie i Inowrocławiu. Ksiądz Kubski został zamęczony przez hitlerowców w 1942. 13 czerwca 1999 został beatyfikowany przez Jana Pawła II. W roku 2019 we wsi odsłonięto tablicę upamiętniającą kapłana.

Ksiądz Kubski to najsłynniejsza postać związana z tą maleńką wsią. Warto też przypomnieć Marcina Ruszkiewicza, tutejszego sołtysa, który w maju 1848 roku został wybrany do parlamentu pruskiego. Ruszkiewicz pełnił swój urząd niedługo. 27 września 1848 z powodu złego stanu zdrowia zrzekł się mandatu. Na jego miejsce wybrano księdza Feliksa Kaliskiego, proboszcza z Jaksic.

Mieszkańcy z Książa pojawiają się jako działacze Kółek Rolniczych i sportowcy Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Mapa

Uwaga:

Fotografie z kolekcji autora.
Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), Mapa Książa z 1911 r.
Książ na mapie Schröttera: Karte von Ost-Preussen nebst Preussisch Litthauen und West-Preussen nebst dem Netzdistrict
K. de Perthées, szczegółowe mapy województw