Płonkowo

Na terenie gminy Rojewo, przy drodze łączącej Gniewkowo i Złotniki Kujawskie znajduje się niewielka wieś Płonkowo. We wsi, w miejscu dawnego kościoła powstał „Park Kulturowy — Kościół pod wezwaniem Świętego Oswalda”.

Garść historii

Historia wsi sięga trzynastego wieku. Z Płonkowa, wówczas „Płomykowa”, pisał się kasztelan słoński Jarosław. Z Płonkowa pisał się także jego bratanek Jan, wojewoda inowrocławski. Panowie wywodzili się z zacnego rodu Pomianów.

Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1325 roku. Jeśli mamy przekaz, że już wtedy istniał kościół, którym opiekował się proboszcz Marcin, oznacza to, że świątynia powstała przed 1325 r. Niestety nie można stwierdzić, kto był fundatorem świątyni. Może wspomniani Jarosław (albo jego synowie) lub Jan?

Kolejne wzmianki dotyczące kościoła są o sto lat późniejsze i pochodzą z roku 1431. Dotyczą one sporu sądowego między proboszczem Wojciechem i Stanisławem, klerykiem ze Słuszewa. Ciekawą informację przynosi rok 1420, gdzie wymieniono Bartosza, prawdopodobnego fundatora dzwonu. Kto wie, może fundacja dzwonu wiązała się remontem kościoła. Przy okazji, ów Bartosz to prawdopodobnie weteran bitwy pod Grunwaldem, który zmarł w Krakowie, upadając z konia i nadziewając się na własny miecz.

Pod koniec XV wieku Płonkowo przeszło w ręce rodu Kościelskich-Ogończyków.

Wreszcie z akt wizytacji biskupiej z 1527 roku pochodzą konkretne informacje na temat kościoła. Do parafii należały, oprócz Płomykowa także wsie: Płomykówko (Minor Plonikowo), Rogowo (może Rojewo), Dobiesławice, Ściborze (Ciborz), Czestek, Kaczkowo, Wierzchosławice, Glinno oraz folwarki: plebański i Osiek. Pod rokiem 1527 napotykamy wreszcie informacje o rzadko spotykanym wezwaniu św. Oswalda.

Oswald jest patronem krzyżowców i żniwiarzy.

Wizytacja z 1574 r., którą przeprowadził ksiądz Maciej Karski na polecenie biskupa Stanisława Karnkowskiego, przynosi kolejne ważne informacje.  Czytamy, że świeżo wybudowany kościół jeszcze nie zdążono konsekrować. Kościół był nowy, ale jego wyposażenie stare i podniszczone. Fundatorem świątyni był Andrzej Kaczkowski, chociaż trud organizacyjny wzięła na siebie jego żona. Proboszczem został Bartłomiej Ujazdowski.

W aktach wizytacyjnych z 1584 roku informowano, że kościół wciąż nie został konsekrowany. Proboszczem w kościele był Wawrzyniec Kazimierski. Co ciekawe Wawrzyniec żył z kobietą i dwójką dzieci, na dodatek zwlekał z ich ochrzczeniem (Monumenta Historica Dioeceseos Wladislaviensis. T. 22, s. 199). W tej wzmiance nie ma nic sensacyjnego. Płonkowo i okolice znajdowały się pod silnymi i wciąż żywymi wpływami protestanckimi. 

Konsekracji kościoła dokonał biskup Hieronim Rozdrażewski dopiero 10 lipca 1588 roku.

Kolejny, trzeci już kościół w Płonkowie postawiono w osiemnastym wieku. Remont, a właściwie odbudowa była konieczna. W księdze chrztów zapisano: U kościoła ratunku potrzeba.

Nowy kościół otwarto w połowie 1754 roku. Odnotowano wówczas również pierwszy pogrzeb. Pochowano Macieja, chłopa z Dobiesławic. Przy pogrzebie zaznaczono, że jako pierwszy spoczął pod nową ścianą wewnątrz kościoła. Świątynia powstała dzięki staraniom Kazimierza Dąmbskiego z Lubrańca, wojewody sieradzkiego oraz jego żony Jadwidze Teresie Dąmbskiej.

Kościół poddawany kolejnym remontom przetrwał do czasów wojny. 5 października 1939 r.  Niemcy skatowali i zamordowali miejscowego proboszcza,  ks. Mariana Skrzypczaka. Dwa tygodnie później kościół ograbiono, a następnie oblano go benzyną i podpalono. Kościół palił się przez kilka dni, a Niemcy pilnowali, by nikt nie próbował ugasić ognia.

Obecnie istniejący kościół pod wezwaniem błogosławionego Maksymiliana został zbudowany w latach 1978 – 1980. Został konsekrowany przez ks. Kardynała J. Glempa 20 marca 1982 r.

Interesująca historia Płonkowa została przywrócona dzięki badaniom toruńskich archeologów. W 2006 roku, pod kierunkiem dr hab. Małgorzaty Grupy, rozpoczęły się kompleksowe, gruntowne badania w miejscu dawnego kościoła św. Oswalda. Zachęcam do lektury rezultatów badań, linki umieszczono poniżej.

„Park Kulturowy — Kościół pod wezwaniem Świętego Oswalda” to miejsce ważne dla historii Kujaw, dlatego warto je odwiedzić. Jednak moim zdaniem, Park w Płonkowie to także dowód, że historia bywa znacznie ciekawsza od współczesności.

Galeria

Uwaga:

Ilustracja przedstawiająca kościół pochodzi z pracy „Album naszych zabytków, T. 1. Kościoły drewniane, Cz. 1 Dyec. gnieźnieńska / [rys. Zygmunt Światopełk-Słupski]”.

Pierwsza wzmianka o kościele (strona 259)

Pierwsza wzmianka o patronacie św. Oswalda (strona 61)

Historia kościoła w Płonkowie 1

Historia kościoła w Płonkowie 2

Plan ochrony parku kulturowego

Reprodukcja pocztówki i pozostałe zdjęcia z archiwum autora.

Mapa