Seroczki

Seroczki leżą na zakręcie. Dosłownie. Chcąc nie chcąc, trzeba tutaj zwolnić i uważnie się rozejrzeć. A widok… cóż, nie rozpieszcza. Odrapane bloki, domy kryte eternitem. Nazwa też jakaś niepoważna — Seroczki. Większość podróżnych zatem zwolni na tym przeklętym zakręcie i czym prędzej popędzi w dal. Niesłusznie, bo Seroczki kryją prawdziwe skarby. Obejrzyjcie, póki nie zmarnieją do końca.

Pałac

„Seroczki koło Aleksandrowa Kujawskiego — klasycystyczny pałac, jeden z lepiej zachowanych w tych terenach”. Tak pisał w 2000 roku o Seroczkach Piotr Walczak.

Wystarczyło siedemnaście lat, by zamienił się w obraz nędzy i rozpaczy.

Historia Seroczek sięga stosunkowo późno, bo dopiero XV wieku. Wieś należała wtedy do rodu Serockich, a od połowy XVII wieku do Grabskich.

Udało mi się odszukać ciekawą informację. To chyba (?) pierwsza wzmianka o Seroczkach. W dokumencie z 4 marca 1496 roku, opublikowanym w Kodex Diplomaticus Poloniae, w którym Jałbrzyk z Kruszyna zapisał swojej żonie Dorocie 400 flowerów w dobrach Czamanin, Osięciny, Kruszyn, Waliszewo, Ostrowas (?) i Balin.

Warto zwrócić uwagę, że z Seroczek pisał się cześnik brzeski Feliks herbu Ogon. Żoną Feliksa była Katarzyna, córka Doroty (?) i wojewody brzeskiego Andrzeja z Lubienia (herbu Doliwa).

W 1811 roku właścicielem Seroczek został Neupomucen Lasocki syn Stanisława Kostki i Agnieszki z Bogatków. Nepomucen zmarł bezpotomnie, wdowa po nim, Justyna z Lubowieckich wyszła za Feliksa Turskiego dziedzica Bądkowa.

Józef 31 lipca 1821 r. został wójtem gminy Seroczki, a także sprawował funkcję sędziego pokoju w powiecie nadaną mu przez Radę Administracyjną Królestwa Polskiego w imieniu cara Mikołaja I.

W latach 1845-57 wieś należała do Józefa Bogatko, syna Rocha (właściciela Świerczyna) i Estery z Kretkowskich.

Wkrótce po śmierci Józefa (1857 r.), w październiku 1862 r. zmarł bezdzietnie kolejny właściciel wsi Edward Bogatko. Kaplica rodowa Bogatków znajduje się na cmentarzu w Straszewie.

Po jego śmierci majątek odziedziczył bratanek Antoni Bogatko, syn Jana i Anny ze Słubickich. Antoni poślubił Ewę Chojnacką, wdowę po Janie Chojnackim i adoptował jej syna Adama Antoniego.

Seroczki przejął jego starszy brat Antoni Karol, który sprzedał odziedziczony po ojcu majątek Siemiątkowo Rogalne w powiecie mławskim i osiedlił się tutaj na stałe.

Antoni Karol Bogatko zmarł w Seroczkach w 1885 roku, a Ewa Bogatko w 1894 roku. W roku 1880 Antoni kazał zbudować pierwszy dwór w Seroczkach.

Seroczki odziedziczył Adam Antoni (urodziny 24 grudnia 1863 r.) Adam Antoni ożenił się w 1894 roku ze Stefanią Joanną Marią Grabską i miał z nią dwóch synów Antoniego Mariana Eustachego (urodzony 20 września 1899 r.) i Zbigniewa (od 1924 roku dziedzica Zakrzewa).

Po śmierci Adama Antoniego w 1912 roku dziedzicem Seroczek został Antoni Marian Eustachy, żonaty z Antoniną Heleną Julią Saas.

Za sprawą rzutkiej działalności Antoniego, majątek w Seroczkach rozkwitnął. Antoni Bogatko zbił fortunę między innymi na uprawie cykorii. Był udziałowcem Spółki Producentów Cykorii Gleba we Włocławku.

W 1912 roku wybudowano linię kolei wąskotorowej łączącej Aleksandrów Kujawski z miejscowością Dobre w powiecie radziejowskim, gdzie znajdowała się cukrownia. Seroczki były jednym z przystanków na tej trasie.

W 1935 Seroczki zostały połączone z Walentynowem linią kolejki wąskotorowej, którą przewożono buraki cukrowe do przerobu w cukrowni Kruszwica.

Z inicjatywy Antoniego, w latach 1924-1927 przebudowano dwór. W budynku zainstalowano wtedy nie lada luksusy: prąd i bieżącą wodę. We dworze znajdowały się także gdańskie meble i obrazy Juliusza Kossaka, ulubionego malarza Antoniego Bogatko.

W czasie II wojny światowej majątek został przejęty przez Niemców, a Antoni Marian Bogatko aresztowany przez Gestapo i wywieziony do obozu w Mauthausen. Jego żona została w Seroczkach do 1945 roku, a po wojnie wyjechała do Wrocławia. Po wojnie Antoni Bogutko wrócił do Polski, gdzie zastała go wiadomość o wywłaszczeniu. Zmarł 29 września 1954 r. w koszarach angielskich w Hilden koło Duseldorfu.

Jeszcze w 2000 roku dwór wyglądał imponująco. Dzisiaj, jak pisałem to obraz nędzy i rozpaczy. Niszczeje na naszych oczach, wraz z nim odchodzi w niepamięć fascynująca historia zwykłej, kujawskiej wsi.

Kapliczka

W parku za dworem znajduje się cel naszej podróży. Przysadzista, drewniana kapliczka pod wezwaniem świętego Jana Ewangelisty.

W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego…” można wyczytać, że została zbudowana około 1780 roku przez dziedziców Seroczek — Bogatków. Pierwotnie kapliczka znajdowała się na cmentarzu, w latach 20. ubiegłego stulecia przeniesiono ją na teren parku. Kaplica została zdewastowana przez Niemców w czasie II wojny światowej.

W 1990 roku Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osięcinach przeprowadził gruntowny remont kaplicy.

Wewnątrz kaplicy znajdują się barokowe rzeźby, można podejrzeć je przez okienko.

Zastanawiam się jednak, czy termin „kaplica” jest w stu procentach poprawny. Charakterystyczna, ośmiokątna sylwetka tego zabytku jako żywo przypomina prawosławną Czasownię (Часовня). Nie jestem specjalistą, ale być może coś jest na rzeczy. Jest to pewna zagadka, jeśli ktoś ma pomysł, jak ją wytłumaczyć bardzo proszę o wiadomość: michal@manowce.com

Uwaga:

Zdjęcie pałacu w Seroczkach autorstwa Piotra Walczaka pochodzi z artykułu „Kujawskie dwory i pałace” opublikowanego w magazynie „Spotkania z zabytkami”, w kwietniu, 2000 roku.

Kodex dyplomatyczny Polski, tom 2, część 2 strona 966

Nekrolog Adama Bogatko z Dziennika Poznańskiego 22.03.1912 roku.

Ilustracja Józef Bogatko, sędzia pokoju pochodzi z Korrespondent, 7 sieprnia 1836 roku.

Pozostałe fotografie z archiwum autora (Stan maj 2017 r.).

Kaplica w Seroczkach — metryczka

Kaplica w Seroczkach,
Seroczki 28/1,
87-702 Seroczki.

Kaplica wpisana do rejestru zabytków 28.11.1957 – A/445
Dwór wpisany do rejestru zabytków 20.05.1987 – A/1248
Ogrodzenie wpisane do rejestru zabytków 20.05.1987 – A/1248

• Współrzędne geograficzne 52.772667, 18.649083
• Odległość od Inowrocławia około 33 kilometry
• Odległość od Włocławka około 38 kilometrów
• Odległość od Torunia około 36 kilometrów
• Odległość od Bydgoszczy około 76 kilometrów

Na zakończenie

Ciekawy wpis? Podziel się nim ze znajomymi i odwiedź naszą stronę fejsbukową https://www.facebook.com/na.manowcach