Strzelno

Strzelno — dla miłośników architektury średniowiecznej pozycja obowiązkowa. To w Strzelnie znajduje się największa romańska rotunda w Polsce. W kościele Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny można zachwycać się słynnymi kolumnami „przywar” i „cnót”.

Strzelno ma swój klimat. Jak ulał pasuje tu powiedzenie „czas się zatrzymał”. Siedzimy na miejskim rynku i czujemy się jak na początku lat dziewięćdziesiątych. Ludzie niespiesznie spacerują, tiry rozjeżdżają ulice, słychać szczekanie psów. Brakuje tylko faceta handlującego prosiakami prosto z bagażnika malucha. I Boże broń, nie piszemy tego złośliwie, ani nam w głowie drwić z tego miasta. Tu po prostu da się czuć „genius loci”, duch miejsca, czego nie można powiedzieć o masie prowincjonalnych pseudometropolii, które mieliśmy wątpliwą przyjemność odwiedzić.

Inowrocław, Strzelno, Kruszwica, Mogilno, Kościelec, bez dwóch zdań, miłośnicy architektury romańskiej powinni czuć się na Kujawach, jak w raju. Spośród tych miejscowości zabytki Strzelna zajmują miejsce szczególne. W mieście obejrzymy największą romańską rotundę — kościół św. Prokopa oraz unikatowe w skali europejskiej średniowieczne kolumny ozdobione postaciami symbolizującymi jak zwykło się uważać „przywary” i „cnoty”. A to wcale nie wszystko, co oferuje nam romańskie Strzelno…

Nie ma czasu do stracenia. Kierowani umieszczoną na słupku jednoznaczną tabliczką gnamy czym prędzej oglądać zabytki.

Rotunda

Rotunda św. Prokopa to największa rotunda romańska w Polsce. Kościół zbudowano z ciosów kamiennych. Budowa rozpoczęła się w tym samym czasie co pobliskiego kościoła św. Trójcy w Strzelnie — na przełomie XII i XIII w.

Po prawej stronie drzwi wejściowych znajduje się niewielki krzyż, znak rodowy fundatora — był nim najpewniej potężny średniowieczny możnowładca Piotr Włostowic. Podczas przebudowy w XV wieku nadbudowo wieżę dodając ceglaną skarpę. Podczas tej przebudowy rotunda została włączona w zabudowania klasztoru norbertanek i odgrywała rolę klasztornej furty.

Kościół od 1812 do 1892 był w ruinie. Mimo podjętego przez władze pruskie (niedokończonego) remontu, do 1919 r. nie pełnił funkcji sakralnych. Renowację kościoła podjęto dopiero w 1924 r.

Niełatwo wejść do środka rotundy, jednak warto próbować! Wewnątrz kościoła znajdują się cenne zabytki: odlew tympanonu fundacyjnego (z oryginału, po pożarze w 1945 r., zachowała się tylko głowa Chrystusa), kropielnica z XII wieku wykonana z jednej bryły kamienia oraz romański, pusty grobowiec (możliwe, że fundatora świątyni).

Kolumny

Trójnawowa bazylika św. Trójcy, mimo że wygląda na barokową, ma surowe romańskie serce. Nie dajcie się zwieść, kościół konsekrowano w 1216 r.!

Kościół zbudowano dla zgromadzenia panien norbertanek. Klasztor norbertanek działał w Strzelnie nieprzerwanie od XII do XIX w.

Najsłynniejszymi zabytkami kościoła Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny są dwie pary romańskich kolumn. Szczególną uwagę zwracają bogato zdobione kolumny. Zostały odkryte przez profesora Zdzisława Kępińskiego stosunkowo niedawno, w 1946 r. Zdobiące je rzeźby, przysłonięte cegłami przez setki lat pozostawały w ukryciu! W Europie podobne kolumny znajdują się tylko w Hiszpanii (w katedrze pw. św. Jakuba w Santiago de Compostela) i we Włoszech (w katedrze pw. św. Marka w Wenecji)!

Po stronie północnej kościoła znajduje się kolumna „przywar”, po stronie południowej kolumna „cnót”.

Na każdej kolumnie znajduje się 18 postaci. Co ciekawe „cnoty” bądź „zalety” reprezentują panie, natomiast „przywary” to towarzystwo mieszane, damsko-męskie.

Nie wszystkie postacie udało się zidentyfikować, można więc spróbować odczytać je po swojemu, chociaż z powodu dużych uszkodzeń występujących na kolumnie południowej może to sprawić wiele trudności.

Ważne jest, że wyobrażenia na kolumnach to nie są zwykłe ozdoby. To wykuty w piaskowcu traktat teologiczny nawiązujący do najwybitniejszych dzieł średniowiecznych. Pierwsza przełożona klasztoru norbertanek w Strzelnie, magistra Beatrycze, musiała być niezwykłą kobietą skoro potrafiła zadbać o wykonanie tak wspaniałych dzieł. Nie ulega także wątpliwości, że twórcy kolumn w Strzelnie inspirowali się dziełami wybitnej średniowiecznej wizjonerki Hildegardy z Bingen.

Oryginalny, łaciński tekst i zapis muzyczny „Ordo Virtutum” można poczytać w Wielkim Kodeksie z Rupertsbergu, znanym jako Riesenkodex [478r].

To nie wszystkie wspaniałe zabytki, które możemy obejrzeć w Strzelnie. Na oddzielną opowieść zasługują słynne strzeleńskie tympanony. Z pewnością do nich wrócimy. Warto wspomnieć także ołtarz Krzyża Świętego i przejmującą gotycką figurę Chrystusa Ukrzyżowanego.

Jeśli nie będziecie mieli możliwości wejść do bazyliki, zwróćcie uwagę na znajdujące się obok niej potężne głazy z wyżłobionymi głębokimi bruzdami. Ileż teorii narosło wokół tych kamieni. Według legendy bruzdy miały powstać pod kołami wozu wiozącego św. Wojciecha na misję do Prus. Niektórzy widzieli w nich pogańskie ołtarze. Jednak według historyków są to pozostałości warsztatu kamieniarskiego budowniczych świątyń.

Wobec olbrzymiej ilości niezwykłych i unikatowych zabytków polecamy, by odwiedzić strzeleńskie kościoły w towarzystwie przewodnika. Koniecznie należy zajrzeć do Romańskiego Ośrodka Kultury Ottona i Bolesława znajdującego się przy kościele św. Trójcy.

Strzelno — metryczka

Parafia pw. Świętej Trójcy
Plac Świętego Wojciecha 1
88-320 Strzelno
www.parafiastrzelno.pl

• Współrzędne geograficzne 52.6310516, 18.1764006,14
• Odległość od Kruszwicy około 14 kilometrów po terenie płaskim
• Odległość od Inowrocławia około 29 kilometrów w większości po terenie płaskim

Rowerzyści przyjeżdżający do Strzelna od strony Kruszwicy mają do wyboru kilka dogodnych dróg asfaltowych. Polecamy trasę przez Łagiewniki, Polanowice, Stodoły i Starczewo. Można także spróbować bardziej tłoczną (uwaga na TIR-y) drogę przez Sławsk Wielki, Stodólno i Strzelno Klasztorne. Inny wariant to Sławsk Wielki, Stodólno, Stodoły, Starczewo.

Rowerzyści nadjeżdżający od strony Inowrocławia powinni unikać zatłoczonej drogi numer 25. Opuszczając Mątwy można w Tupadłach skręcić w stronę Kruszwicy (droga 412), a następnie w Janowicach udać się w stronę Żernik, Bożejewic i stamtąd w stronę Sławska Wielkiego lub skrótem, drogą polną wyjechać przed Stodólnem.

Inny wariant trasy rowerowej z Inowrocławia do Strzelna prowadzi przez: Kruszę Duchowną, Niemojewko, Kopanie, Ciechrz i Bławaty.

Aby nie zaplątać się wśród wiejskich dróżek, proponujemy skorzystanie z GPS lub mapy turystycznej.

Zmotoryzowanych turystów ucieszy parking bezpośrednio przy kościele.

Na zakończenie

Ciekawy wpis? Podziel się nim ze znajomymi i odwiedź naszą stronę fejsbukową https://www.facebook.com/na.manowcach