Przypust

Michał Matyjasik · 13 lipca 2017

W czasie naszych podróży tropami drewnianych kościołów województwa kujawsko-pomorskiego spotkaliśmy różne zabytki. Jedne wielkie i dostojne, inne malutkie. Jednak kościół w Przypuście (powiat aleksandrowski) jest ze wszech miar niezwykły.

Bez cienia wątpliwości przyznaję, że w nieoficjalnym rankingu drewnianych kościołów opisanych na łamach manowce.com kościół pod wezwaniem świętych Stanisława i Marii Magdaleny w Przypuście zdobył miejsce pierwsze. Dlaczego?

Najpierw trzeba zrozumieć czym wieś Przypust była.

Dzisiejszy Przypust to niewielka wieś leżąca na południe od Nieszawy. Żeby tam trafić, trzeba pokonać albo zdezelowaną, dziurawą ulicą Narutowicza (bezpośrednio z Nieszawy), albo polny trakt (z ulicy Warszawskiej).

My do Przypustu dotarliśmy drogą wiodącą polem kwitnącego rzepaku. Czysta rozkosz.

Docieramy do łąki, na której znajduje się kościół. Łączka otoczona jest kwitnącymi bzami, które razem z zapachem rzepaku tworzą niesamowitą kompozycję zapachów. Nie do powtórzenia gdziekolwiek indziej.

Pomijając wrażenia zapachowe, estetyczne, warto zanurkować w przeszłość. Przypust był kiedyś potężną osadą. Położony dogodnie na nadwiślanej skarpie stanowił ważny punkt strategiczny i gospodarczy. Rzućmy okiem, w jak ciekawym miejscu się znajduje.

Widok na Wisłę wygląda imponująco. Trudno mi określić, które ze wzgórz i pagórków są dziełem meandrującej Wisły, a co jest dziełem człowieka.

Dawne dzieje

przypust-zr — Przypust w dokumencie Mieszka Starego

Historia wsi jest niezwykle ciekawa. Już w wieku XI-XII istniał tu gród, który miał na celu kontrolę przeprawy na Wiśle. Stąd zresztą wzięła się nazwa „Przypust”. Po raz pierwszy nazwa ta pojawiła się w tak zwanym „falsyfikacie mogileńskim”, dokumencie napisanym w połowie XII wieku.

Na mapie z lat 30. dziewiętnastego wieku (Topograficzna karta Królestwa Polskiego) dokładnie widać zaznaczoną przeprawę promową na Wiśle.

Przez pewien czas cichy i niepozorny Przypust był nawet miastem. 14 października 1274 roku żona księcia Kazimierza Konradowica, Eufrozyna (matka Władysława Łokietka) wystawiła dokument, w którym zawarła kontrakt na założenie miasta z niejakim Gocwinem, synem Derwinda.

Dokument ten można przeczytać (po łacinie) w Codex diplomaticus Poloniae. T. 2, pars 2.

Jest to o tyle ważne, że lokacja miasta mogła oznaczać, że gród w Przypuście w tym okresie już nie funkcjonował.

Przypust po raz kolejny błysnął we wrześniu roku 1410. Po powrocie wojsk polski-litewskich z Prus po nieudanym oblężeniu Malborka w Przypuście wybudowano most łyżwowy, przez który przeprawił się Władysław Jagiełło ze swoimi wojskami. Był to ten sam most, który wcześniej potajemnie zmontowano w Czerwińsku.

Przypust prawa miejskie utracił w roku 1460. W akcie lokacyjnym Nieszawy Kazimierz Jagiellończyk nadaje temu miastu wieś Przypust.

Kościół

Parafia w Przypuście była po raz pierwszy wzmiankowana od 1321 roku. Nie oznacza to jednak, że wcześniej nie było tu jakiegoś kościoła. Biorąc pod uwagę bogatą historię wsi, jest to bardzo prawdopodobne.

Kościół pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Świętej Marii Magdaleny jest znacznie młodszy niż Przypust. Ba jest wręcz nietutejszy. Pochodzi z Nowogródka niedaleko Golubia-Dobrzynia. Do Przypustu trafił w roku 1779.

IMG_20170711_124754068 — Kościół w latach 30. XX wieku.

Kościół jest zwykle zamknięty. Nawet msze odbywają się tylko kilka razy w roku. Natomiast otoczenie świątyni też niesie ze sobą kilka zagadek. Przez długi czas domyślano się, że kościół ulokowano w miejscu dawnego grodziska. Niestety, raczej nic na to nie wskazuje. Jednak przy kościele znajdują się dwa, ciekawe obiekty. Są nimi nieopisana mogiła oraz kamienna… no właśnie kropielnica a może fragment żaren?