Stodólno i Stodoły

Michał Matyjasik · 19 października 2023

Stodólno i Stodoły to ciekawy i charakterystyczny punkt w krajobrazie kujawskim. Zapraszam do wspólnego zwiedzania!

Współczesne Stodólno i Stodoły to dwie, podzielone drogą, wsie. Jednak przez długi czas te dwie osady łączyła wspólna historia. Pomińmy bardzo ciekawe, acz niepewne czasy prahistoryczne. Opisane w dokumentach Stodoły i tereny współczesnego Stodólna swój początek biorą w trzynastym wieku, jako własność klasztoru w Trzemesznie. Zainteresowanych odległymi dziejami wsi z powodzeniem można odesłać do notatki Edmunda Calliera, którą opublikowano w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.

stodoly-slownik — Hasło w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich

replicate-prediction-3ijr4tzbrq6pb4rf5ckf3osfs4 — Archiwalna pocztówka ze Stodólna (Königsbrunn) zrekonstruowana cyfrowo.

Stodólno (wcześniej Huby Stodolne) zostało założone na gruntach wsi Stodoły. Po pierwszym rozbiorze Stodoły oraz Huby Stodolne, które należały do kościoła w Trzemesznie przeszły na własność państwa. Rozpoczęto intensywną kolonizację. W 1781 r. sprowadzono protestanckich osadników ze Szwabii, którzy założyli oficjalną Kolonię Stodoły, znaną jako Stodólno oraz Königsbrunn. Protestanci podlegali parafii ewangelickiej w Strzelnie. Lojalni cesarzowi niemieccy mieszkańcy Stodólna stanowili zdecydowaną większość. W 1835 roku wybudowano we wsi szkołę (wcześniej lekcje odbywały się w domu nauczyciela). Uczył w niej między innymi Jan Bogumił Schünke.

stodoly-stodolno-mapa — Stodoły i Stodólno na mapie archiwalnej. Zaznaczono cmentarze ewangelickie

Obie wsie, Stodólno i Stodoły były zamożne i dobrze zarządzane. Charakterystycznymi punktami lokalnego krajobrazu były wiatraki. Dzisiej nie ma po nich śladu. Zachowały się tylko pamiątki na starych mapach i fotografiach.

IMG_20231019_112442782-scaled — Fotografia wiatraka typu paltrak, rozebranego pod koniec lat 90.

Kościół pod wezwaniem św. Wojciecha znajduje się na wzgórzu, które stanowi niezły punkt orientacyjny. Pagórek, wyjątkowy w tej części Kujaw przyczynił się no niemieckiej nazwy wsi Hochkirch.

Kościół w Stodołach

Wokół kościoła oraz na jego ścianach upamiętniono księży związanych z parafią. Są to: Władysław Koperski, budowniczy kościoła – Leon Kittel oraz Edmund Morkowski.

Jak można wyczytać w przytoczonym wyżej haśle Edmunda Calliera, drewniany kościół został zbudowany staraniem kanoników z Trzemeszna w roku 1589. W 1820 roku proboszcz Józef Karaś dobudował kaplicę.

IMG_20231019_121900586_HDR — Stary kościół w Stodołach. Archiwum autora, źródło nieznane

Warto zwrócić uwagę na grób Piotra Brackiego, dzierżawcy Stodół, który został zamordowany przez Prusaków 31 marca 1848 r. Do tego dramatycznego wydarzenia doszło w okresie „Wiosny Ludów”. Szczegółowy opis zbrodni znamy dzięki obszernej relacji Katarzyny, żony Piotra. Pełna emocji, ale wiarygodna relacja pozwala spojrzeć pod podszewkę złożonych relacji polsko-niemieckich w czasie „Wiosny Ludów”.