Tablica z Kościeszek

Michał Matyjasik · 15 maja 2022

Zaginiona tablica z Kościeszek. To drugi wpis poświęcony historii wsi Kościeszki. Część pierwszą odnajdziesz pod adresem https://manowce.com/koscieszki/. Nie ukrywam, że bardzo lubię tę okolicę i chętnie tu przyjeżdżam. Jeśli wycieczka wiąże się jeszcze z historyczną zagadką, to jestem w siódmym niebie. Nawet jeśli zdarzy mi się odebrać tutaj surową lekcję pokory.

Lekcja pokory

Kościół św. Anny w Kościeszkach, jaki jest, każdy widzi. Stoi sobie: osiemnastowieczny i drewniany. Ale czy zawsze tak było? Czy kościół drewniany mógł przez pewien czas być „murowany”, żeby później wrócić do drewnianej postaci? Brzmi to może niedorzecznie, ale poniekąd tak było. Co więcej, ten epizod dziejów kościoła św. Anny zlekceważyłem. Owszem, trzymałem przed nosem zdjęcie „murowanego” kościoła, jednak widziałem, co chciałem zobaczyć, a nie to, co faktycznie uwiecznił fotograf.

Do rzeczy

Niedawno, zwróciła się do mnie pani Barbara Gąsieniec (https://genealodzy.wroclaw.pl/), która bada dzieje rodziny Skąpskich. W jednym z materiałów, które dotyczą tejże rodziny, znalazł się taki fragment:

„Na tablicy / z piaskowca / wmurowanej w zewnętrzną ścianę, kościoła w Kościeszkech k/Gopła napisano:
Tu spoczywają zwłoki Franciszka Skąpskiego w Lachmierowicach dnia 16 lutego 1846 r zmarłego którego zawczesny zgon wdowa i czworo dzieci opłakują”.

Jakim cudem tablicę z piaskowca wmurowano w zewnętrzną ścianę drewnianego kościoła? Czyżby autor tego maszynopisu się pomylił? Nic na to nie wskazuje! Pani Gąsieniec twierdzi, że maszynopis zawiera bardzo dobrze udokumentowane informacje. Pewnie oszczędziłbym sobie konsternacji, gdybym zobaczył, a nie tylko widział. Zobaczmy zatem raz jeszcze, po kolei.

Na stronie zabytek.pl opublikowano dokumenty konserwatorskie. Wynika z nich, że w latach 50. zlikwidowano płyty cementowe, pokrywające drewniany ślady kościoła. Zatem kościół w Kościeszkach miał cementowe ściany, w które mogła być wmurowana tablica poświęcona Franciszkowi Skąpskiemu! Voilà!

Dodatkowe informacje można wyczytać z tablicy, która znajduje się w kościele. Podano tam informację, że świątynia została w 1911 roku (sic!) obłożona cementowymi płytami. Niefortunny pomysł! Pozbawione powietrza ściany zaczęły wilgotnieć. Kościół odchylił się od pionu aż o 30 centymetrów. Płyty, przy pomocy ofiarnych parafian, zdjęto za czasów proboszcza Antoniego Musiała. Właśnie o tym remoncie wspominają przytoczone raporty konserwatorskie.

Pocztówka

Cennym dokumentem dotyczącym kościoła św. Anny jest pocztówka z (około) 1915 roku https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/17389/edition/28173/content

Zgodnie z tym, co wcześniej napisałem, przedstawia ona kościół odziany w cementową zbroję.

Nie jestem zwolennikiem koloryzacji czarno-białych zdjęć, ale w tym przypadku pozwoliłem sobie na wyjątek. Na fragmencie pocztówki widzimy zabudowany płytami kościół. Koloryzowany komputerowo kadr ma nieco wyższy kontrast. Pozwala to zauważyć nieczytelne na pierwszy rzut oka szczegóły. Proszę zwrócić uwagę na zdobienia nad głównymi drzwiami.

Update! Kilka dni po opublikowaniu tego wpis pani Barbara Gąsieniec przysłała mi link do nieznanej mi wcześniej pocztówki Kościeszek. Pocztówka została wysłana w 1909 roku. Przedstawia kościół obudowany cementowymi płytami!

56fe5e3f55856c342379a88fbb06fdaf_XL — Pocztówka z Kościeszek z 1909 r.
http://wieki.amu.edu.pl/widokowki/wielkopolska/item/1503-ko%C5%9Bcieszki-pow-mogile%C5%84ski-ca-1909

Tablica

Cóż, otwartym pozostaje pytanie, co stało się z tablicą Franciszka Skąpskiego. Na ścianie przykościelnej kaplicy znajdują się tylko tablice proboszcza Adama Józewicza, Ferdynanda Amrogowicza dziedzica Rzeszynka i Lubstówka oraz Józefy z Potockich. Nie udało mi się odszukać tablicy Skąpskiego w kościele, ani na cmentarzu w Kościeszkach. Jest prawdopodobne, ze tablica uległa zniszczeniu. W innym przypadku przeniesiono by ją do kaplicy (?), którą zbudowano w latach 1955-57. Może zachowała się jakaś dokumentacja fotograficzna remontu z lat 50? Tak sugeruje „zielona karta”.

Wiadomość o Skąpskim to nie jest regionalna błahostka. Najprawdopodobniej Franciszek Skąpski był przodkiem (także) Franciszka Skąpskiego (1881-1966) fundatora i organizatora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Post Scriptum

To nekrolog Teresy, jednej z córek Franciszka Skąpskiego. Dostępny na stronie https://crispa.uw.edu.pl/object/files/267322/display/Default Kurjer Warszawski. R. 79, 1899, nr 179.

Na mapie Kościeszek z 1888 roku widać, że teren wokół kościoła stanowił cmentarz. W dokumentach konserwatora wspomina się o grobowcu Józefiny z Potockich. Zapewne pochowano tu znaczniejszych parafian. Czy uda się zdobyć na ich temat jakieś informacje?